De naam Frau Holle (vrouw Holle) staat vooral bekend als één van de grote sprookjes van de gebroeders Grimm. Haar verhalen zijn niet alleen in Duitsland groot, maar ook in andere Europese landen. Wat mensen alleen vergeten is dat zij een paganistische godin is die al voor de stijging van het Christendom plaatsvond. Dus wie is Frau Holle nou eigenlijk? Kloppen de sprookjes met haar als godin en hoe herken je haar?
Sprookjesfiguur
De gebroeders Grimm hebben een sprookje geschreven over Frau Holle. In dit sprookje is er een weduwe met twee dochters, één mooi en ijverig de ander lelijk en lui. Ze hield van de lelijke en luie dochter, omdat dat haar biologische dochter was. De mooie en ijverige dochter moest spinnen bij de waterput. Op een dag moest ze haar spoel afwassen, maar de spoel viel uit haar hand in de waterput. Ze ging de put in om de spoel te vinden. In plaats van dat ze de spoel vond, werd ze wakker in een mooie weide. Hier kwam ze bij een huisje terecht waar een oude vrouw woonde. Bij deze vrouw mocht ze huiswerk doen en dan kreeg zij onderdak. Deze vrouw was vrouw Holle. Het meisje deed wat de vrouw wilde en liet schudde het beddengoed zo hard dat de veren als sneeuwvlokken vlogen. Ondanks dat het meisje het beter had bij vrouw Holle kreeg ze toch heimwee. Vrouw Holle zei dat ze terug mocht naar huis. Het moment dat het meisje terug was, werd ze bedolven onder het goud. Toen haar stiefzuster haar zag, wilde zij dezelfde weg ondergaan. Zij wilde ook goud. Maar omdat ze lui was en geen werk verrichtte, kwam ze terug vol met pek en dat ging nooit meer van haar af.
Vrouw Holle is in dit sprookje dus een vrouw die hard werk waardeert en luiheid niet accepteert. Dit heeft veel overeenkomsten met Frau Holle in het paganisme. Raar is dat niet. Jacob Grimm, één van de broers, was hij was niet alleen een taalkundige, maar ook een expert in mythologie. Hij had meerdere volumes geschreven genaamd Teutonic Mythology. Bij elkaar zijn deze volumes ongeveer 2000 pagina’s lang. Frau Holle krijgt hier ook enkele pagina’s toegewijd.
Christendom
Het Christendom wilde niet veel te maken hebben met andere geloven. Toen de stijging van het Christendom er was in de noordwest Europese landen werden veel heidense geloven onderdrukt. Hierdoor zijn veel goden en godinnen verloren geraken. Frau Holle overleefde deze tijd. Zij werd in Duitsland verworven in het Christendom, het land waar zij van origine vandaan kwam. Haar verhaal werd wel verdraaid, maar leefde in ieder geval nog voort in de verhalen van de mensen. In het Christendom werd ze gezien als een heks, maar ook als iemand die voor de overleden kinderen zorgt die niet gedoopt konden worden voor hun overlijden. Later kwam ze terug in de vorm van sprookjes, zoals hierboven weergegeven. Nu krijgt ze steeds meer de waardering die ze verdient door de groei van het neopaganisme en mensen die terug willen naar hun roots.
Winter
Frau Holle staat vooral bekend als de sprookjesfiguur die sneeuw creëert door haar kussen. Dit idee van haar is niet gek. Ze is een godin van winter en heeft grote connecties met het veranderen van het weer.
“Mighty are the powers of Dame Holle, for she rules even the elements; she may cause the snow to fall or the fog to gather, and she has been observed, usually in the middle of the day, as she takes a bath in her lake, the Frau Hollenteich. In Hesse she even played a part in building the natural environment, for a stone falling from her shoe became a mountain.” (Motz, 1984)
Kwaliteiten
Naast winter en het weer heeft Frau Holle meer kwaliteiten waarmee ze wordt geassocieerd. Zo wordt er gezegd dat ze hardwerkende mensen beloont en dus niet van luiheid houdt. Dit komt ook weer terug in het sprookje van de gebroeders Grimm waarin ambitie wordt beloond. Ook wordt ze geassocieerd met spindels of weven. En toen het Christendom opkwam werd ze ook geassocieerd met hekserij en beschermer en straffer van kinderen. De connectie met kinderen heeft ze wel al lang gehad aangezien ze ook wordt gezien als een godin die gaat over de cyclus van het leven en er wordt gezegd dat ze de zielen van de doden vergezelt als onderdeel van de Wild Hunt. Voor heksen is Holle vooral interessant om mee te werken als hun praktijk vooral in en rondom het huis plaatsvindt aangezien ze met al deze kwaliteiten als een huiselijke godin gezien kan worden. Om haar te eren wordt één plant in het specifiek bedacht, namelijk de vlierbes (holunder).
Vele namen
Frau Holle wordt aangegeven door verschillende namen. Deze namen hebben soms een andere origine dan Duitsland en soms is het de vraag of het gaat om een andere godin of dat ze allemaal dezelfde zijn. Zo heet ze soms Holda, Hulda of Holla. Ook wordt ze geassocieerd met Percht(a) en Frigg door de overeenkomsten in hun kwaliteiten en verhalen. Hel is ook een Noorse godin die vaak wordt vergeleken met Holle aangezien ze allebei geassocieerd worden met zielen van de dood (vaak kinderen). Het verschil is echter dat Holle niet bekend staat voor het oogsten van zielen, daarentegen staat Hel dat wel.
Verwijzingen
Motz, L. (1984). The Winter Goddess: Percht, Holda, and Related Figures. Folklore, 95(2), 151–166. https://doi.org/10.1080/0015587x.1984.9716309
Grimm, J., & Stallybrass, J. S. (1999). Teutonic Mythology 1880–88. Routledge.
